Στις 6 Απριλίου, παρέστην σε μια διαδήλωση έξω από τη Γερμανική Πρεσβεία στην Αθήνα, άρτια οργανωμένη από τον εδώ και πολλά χρόνια φίλο μου, Πρέσβη Λεωνίδα, Χρυσανθόπουλο, με αντικείμενο την άσκηση πίεσης στη Γερμανία προκειμένου αυτή να πληρώσει τα δισεκατομμύρια πολεμικών αποζημιώσεων που χρωστάει στην Ελλάδα. Εξεπλάγην από το γεγονός ότι ούτε ένα μέλος της Ελληνικής Βουλής, για να μην αναφερθώ σε υπουργούς, δεν παρέστη στην διαδήλωση, δεδομένου ότι η ελληνική κυβέρνηση εγείρει το ζήτημα των αποζημιώσεων για πολλά χρόνια. Πριν σχολιάσω το ζήτημα, επιτρέψτε μου να διευκρινίσω την καταστροφή την οποία επέφερε η Γερμανία, πόσα χρωστάει στο λαό της Ελλάδας, τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης και, τέλος, την ίδια τη Γερμανία.
Καταστροφή
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η αρπαγή και κατάσχεση τροφίμων οδήγησαν σε 300,000 θανάτους στη διάρκεια του χειμώνα του 1941-1942, με επιπλέον 300,000 να πεθαίνουν μέχρι το τέλος της κατοχής από την ασιτία, τις αρρώστιες, τις σφαγές και τις εκτελέσεις. Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 13.5%. Οι ένοπλες δυνάμεις της Γερμανίας κατέστρεψαν 1,770 πόλεις και χωριά, επιδιδόμενες σε 131 σφαγές, όπως αυτή των Καλαβρύτων, όπου εκτελέστηκαν 1,460 άντρες ηλικίας μεταξύ 12 και 90, και το Δίστομο, όπου σφαγιάστηκαν 117 γυναίκες, 111 άντρες και 53 παιδιά. Ένας Σουηδός, ο καθηγητής Sture Linner, ο οποίος μετείχε στην αποστολή του Ερυθρού Σταυρού η οποία πήγε στο Δίστομο λίγες μέρες μετά τη σφαγή, περιέγραψε το σκηνικό ως εξής: ‘ένα χωριό στις φλόγες, άδειο από ζωή, εντελώς κατεστραμμένο. Γεννητικά όργανα κομμένα και τοποθετημένα πάνω στα στόματα των πτωμάτων και γυναίκες με κομμένα στήθη και τσακισμένα γεννητικά όργανα’.
Οι αποζημιώσεις για τα θύματα των εγκλημάτων πολέμου ανέρχονται σήμερα σε ένα τρισεκατομμύριο ευρώ, εάν λάβει κανείς υπόψη τους τόκους, και τα 115 εκατομμύρια μάρκα που έχουν καταβληθεί μέχρι τώρα σύμφωνα με τους όρους της Συνδιάσκεψης Ειρήνης του Παρισίου του 1946. Όσον αφορά στις πολεμικές αποζημιώσεις για την καταστροφή των υποδομών της χώρας, η ίδια Συνδιάσκεψη αποφάσισε να καταβάλει αποζημιώσεις 6.7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σε αξία του 1938. Αυτές ισούνται με σημερινούς όρους σε 595 δισεκατομμύρια ευρώ. Εν τούτοις, η Γερμανία έχει καταβάλει στην Ελλάδα μόνο 20 εκατομμύρια δολάρια. Δεν έχει, επίσης, αποπληρώσει το κατοχικό δάνειο, το οποίο ανέρχεται τώρα στα 506 δισεκατομμύρια ευρώ.
Σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, 8,500 αρχαιολογικοί θησαυροί και 460 πίνακες εκλάπησαν από τις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, μετά τη λεηλασία 87 αρχαιολογικών χώρων και παραδόθηκαν στη γερμανική κυβέρνηση. Αυτά τα αντικείμενα δεν επιστράφηκαν ποτέ και σε γερμανικά μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Οφείλουν να επιστραφούν.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Χρέος
Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τη συνεχιζόμενη άρνηση της Γερμανίας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι της Ελλάδας. Η Γερμανία έχει επικαλεστεί τη Συνθήκη 2+4 που αφορά στην επανένωση των δύο Γερμανιών (Μόσχα, 1990), ισχυριζόμενη ότι η συνθήκη αυτή έχει επιλύσει πλήρως το ζήτημα των αποζημιώσεων. Παρόλα αυτά, η Επιστημονική Επιτροπή της Γερμανικής Βουλής, σε έκθεσή της που δημοσιεύτηκε το 2019, αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα δεν απέσυρε ποτέ τα αιτήματά της. Όσον αφορά στη Συνθήκη 2+4, η έκθεση αναφέρει: ‘οι αποζημιώσεις δεν αναφέρονται στο κείμενο της Συνθήκης. Η Ελλάδα, ως τρίτο μέλος που δε συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις για την εν λόγω συνθήκη, θα έπρεπε να είχε συναινέσει γραπτώς στις ανεπιθύμητες επιπτώσεις που την αφορούν.’ Τα παραπάνω αποτελούν ευλογοφανείς υπεκφυγές.
Ελληνική ανικανότητα και γερμανική στάση
Παρόλο που το 2015 ο Υπουργός Δικαιοσύνης της Ελλάδας, Νίκος Παρασκευόπουλος, ισχυρίστηκε ότι η Ελλάδα ήταν διατεθειμένη να εγκρίνει δικαστικό ψήφισμα για την κατάσχεση γερμανικής περιουσίας, συμπεριλαμβανομένου του Ινστιτούτου Γκαίτε, του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, γερμανικών σχολών και παραθεριστικών κατοικιών, εάν το Βερολίνο αρνούνταν να καταβάλει τις αποζημιώσεις, η στάση της Ελλάδας έχει γίνει πλέον λιγότερο δυναμική, ίσως και ασθενής, με την κυβέρνηση να δηλώνει απλά πέρυσι: ‘η στάση της κυβέρνησης στο θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου είναι σαφής και διατυπώθηκε στην περυσινή συνάντηση του Πρωθυπουργού με το Γερμανό Καγκελάριο. Προσβλέπουμε σε μία συζήτηση και επίλυση του ζητήματος με τη γερμανική κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες και τα εκκρεμή νομικά ζητήματα.’
Η γερμανική στάση έχει, εν τούτοις, αποδειχθεί ελαφρά σχιζοφρενική: παρόλο που η κυβέρνηση του Βερολίνου ισχυρίζεται ότι τα αιτήματα για αποζημίωση έχουν από καιρό απολέσει τη ‘δικαιολογητική βάση τους’, μοιάζει να έχει υπάρξει μία ελαφριά αλλαγή νοοτροπίας στους κόλπους του γερμανικού πολιτικού συστήματος. Οι Πράσινοι και το Αριστερό Κόμμα έχουν επικρίνει σφόδρα την άρνηση της κυβέρνησης να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις, ενώ σε μία πρόσφατη κοινοβουλευτική σύνοδο, παρουσία του Έλληνα Πρέσβη, κάλεσαν σε αλλαγή πορείας, ενώ η αντιπρόεδρος της Βουλής, η Claudia Roth των Πρασίνων, ισχυρίστηκε ότι ντρέπεται για τη στάση της Γερμανίας, ενώ η βουλευτής του Αριστερού Κόμματος Heike Hänsel αποκάλεσε τη στάση της κυβέρνησής της ‘ούτε ηθικά ούτε νομικά αποδεκτή.’ Δεδομένης της καταστροφής που προκλήθηκε στην Ελλάδα από την Ευρωπαία Επίτροπο Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, μέσω των σχολαστικών και ακραίων οικονομικών μέτρων που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, φαίνεται τώρα ότι η κυβέρνηση του Μητσοτάκη υπηρετεί τη Γερμανία. Προσβλητικά, η Φον ντερ Λάιεν, επί του παρόντος αντικείμενο έρευνας για διαφθορά, μόλις ξεκίνησε την εκστρατεία της για μια δεύτερη θητεία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Αθήνα, κατά την 50η επέτειο του κυβερνώντος κόμματος της Νέας Δημοκρατίας. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να επιτεθεί στον Βλαντίμιρ Πούτιν και τους Ευρωπαίους συμμάχους του. Και για να κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα, είναι ο πειθήνιος Μητσοτάκης που έχει προτείνει την υποψηφιότητα της Φον ντερ Λάιεν για τη δεύτερη θητεία της. Έτσι, έχουμε μια καινούρια ελληνογερμανική σύμπραξη, προφανώς υποστηριζόμενη από το αφεντικό της Ελλάδας, τις ΗΠΑ.
Συμπερασματικά
Εάν πρόκειται ποτέ να υπάρξει σοβαρή κίνηση στο ζήτημα των αποζημιώσεων, αυτή μάλλον θα έρθει από τη Γερμανία και όχι από την υποτελή ελληνική κυβέρνηση. Μέχρι πολύ πρόσφατα, η παρατήρηση του Τολστόι για τους Γερμανούς παραμένει αληθής: ‘οι Γερμανοί έχουν αυτοπεποίθηση στη βάση μιας αφηρημένης έννοιας – της επιστήμης, που είναι, υποτίθεται, η γνώση της απόλυτης αλήθειας. […] Η αυτοπεποίθηση του Γερμανού είναι η χειρότερη όλων, ισχυρότερη και απωθητικότερη, επειδή ο ίδιος φαντάζεται ότι γνωρίζει την αλήθεια – την επιστήμη- την οποία ο ίδιος έχει επινοήσει, αλλά η οποία είναι για τον ίδιο η απόλυτη αλήθεια.’ Έτσι, ο Τολστόι εφιστά την προσοχή μας σε ένα άλλο γνώρισμα, δηλαδή το πλεόνασμα λογικής και την επακόλουθη έλλειψη ευελιξίας.
Φαίνεται, εν τούτοις, ότι κάποιοι Γερμανοί γίνονται επικριτικότεροι και λιγότερο σχολαστικοί (βλ. παραπάνω). Ίσως επιστρέφουν στο πνεύμα του Schiller. Είναι αυτή η εξέλιξη που ίσως αποτελεί καλό οιωνό για το ζήτημα των αποζημιώσεων, δεδομένου ότι οι Έλληνες θα ψηφίσουν μια κυβέρνηση που επιθυμεί να ανακτήσει κάποιο μέρος από την εξαφανισμένη ελληνική κυριαρχία.
