Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης Δικηγόρος Αθηνών-Συνταγματολογος- Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα – ΔΣ Σισμανογλειο νοσοκομείο -νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτων Ελλάδος – Δ.Σ. Ιδρύματος Μπότσαρη Ελλάδος- νομικός συνεργάτης Πατριαρχείου στην Ελλάδα
Η κατάληψη επιφάνειας πεζόδρομου για οποιαδήποτε άλλη χρήση εκτός γι’ αυτήν που έχει κατασκευαστεί, απαγορεύεται, εφόσον παρεμποδίζεται η κυκλοφορία των πεζών, ως και η είσοδος – έξοδος οχημάτων άμεσης ανάγκης ή εξυπηρέτησης των παροδίων.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Στα πεζοδρόμια, στις πλατείες, στα πάρκα, στις παιδικές χαρές, στις αθλητικές εγκαταστάσεις κ.α., θα πρέπει να υπάρχουν ράμπες διευκόλυνσης των ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Η χορήγηση άδειας χρήσης κοινόχρηστων χώρων σε πολίτες και επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν διαρκώς ή πρόσκαιρα πεζοδρόμια, οδούς, πλατείες και γενικά δημοτικούς κοινόχρηστους χώρους και το υπέδαφος αυτών, λαμβάνει χώρα, αφού καταβάλλουν σχετικό τέλος υπέρ των Δήμων και ο δήμος εξετάζει κατ’ έτος εάν καταβάλλεται – πληρώνεται το συγκεκριμένο τέλος από όσους χρησιμοποιούν τον κοινόχρηστο χώρο. Εφόσον τεκμηριωθεί η εξόφληση των τελών που επιβάλλει ο Δήμος, δύναται να χορηγηθεί ή να ανανεωθεί Άδεια Κατάληψης Κοινόχρηστου Χώρου για το τρέχον έτος.
Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες διαπιστώνεται αυθαίρετη κατάληψη κοινόχρηστου χώρου είτε με σταθερές κατασκευές είτε με κινητά αντικείμενα, ο δήμος βάσει νόμου υποχρεούται να τα καθαιρεί και να τα απομακρύνει με συνεργεία ευθύνης του Δήμου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Για την εκμίσθωση κοινόχρηστου χώρου (πλατεία, δημοτικό κτίριο κ.α.) , ο Δήμος διενεργεί δημοπρασία, η οποία έχει δημοσιευτεί προηγουμένως εντός των νομίμων προθεσμιών.
Για τη συμμετοχή στη δημοπρασία απαιτείται η κατάθεση εγγύησης ποσού ίσου με το 10% του ορίου πρώτης προσφοράς που ορίζεται κάθε φορά στη διακήρυξη, το οποίο υπολογίζεται ως εξής: α) για μεν διάρκεια μίσθωσης κάτω του έτους, υπολογίζεται για όλη τη διάρκεια, β) για δε διάρκεια μίσθωσης άνω του έτους, για τουλάχιστον ένα έτος ( παρ. 2 περ. Γ άρθρου 3 π.δ. 270/1981). Σε περίπτωση υπογραφής της σύμβασης, η εγγυητική επιστολή συμμετοχής στη δημοπρασία αντικαθίσταται με άλλη εγγυητική επιστολή για την έγκαιρη καταβολή του μισθώματος, ποσού ίσου με το 10% του επιτευχθέντος μισθώματος.
Σε περίπτωση εκμίσθωσης κοινόχρηστου χώρου , θα πρέπει να εξασφαλίζεται διάδρομος ελεύθερης διέλευσης πολιτών, θα πρέπει να εξασφαλίζεται ελεύθερος χώρος πλάτους τουλάχιστον 1,50 μ για την κίνηση των πεσών & ειδικότερα των Ατόμων με ειδικές Ανάγκες (ΑμεΑ), καθώς και όλων, που χρήσουν ιδιαίτερης προστασίας, όπως ηλικιωμένοι, μικρά παιδιά, μητέρες με καροτσάκια και εν γένει την ήσυχη διαβίωση των πολιτών. Παρά την εκμίσθωση κοινόχρηστου χώρου, θα πρέπει να προβλέπεται η δυνατότητα διέλευσης οχήματος εκτάκτου ανάγκης (ασθενοφόρο, πυροσβεστικό όχημα).
Εάν μία εκμίσθωση κοινόχρηστου χώρου , αποδεδειγμένα δεν εξασφαλίζει τα συμφέροντα του Δήμου , η δημοτική αρχή ενέχεται για παράβαση καθήκοντος , ζημία εις βάρος του δημοσίου κλπ.. Απαγορεύεται η τοποθέτηση αντικειμένων εντός προαύλιου χώρου σχολικού κτιρίου ή παιδικής χαράς.
Για την τοποθέτηση διαφημιστικής πινακίδας επιχείρησης στην άκρη του δρόμου , απαιτείται άδεια του οικείου Δήμου και της τροχαίας . Οι διεθνείς συμβάσεις που έχουν επικυρωθεί από τη χώρα μας, υποχρεώνουν το ελληνικό κράτος να μην επιτρέπει την τοποθέτηση διαφημιστικών πινακίδων στους δρόμους, καθώς αποσπούν την προσοχή των οδηγών.
Έτσι απαγορεύεται ρητά η τοποθέτηση διαφημιστικών πλαισίων σε πεζοδρόμια, δρόμους , επαρχιακές οδούς , δημοτικές οδούς και εθνικές οδούς, κάτι που όχι μόνο προσέβαλε την αισθητική του περιβάλλοντος χώρου, αλλά ήταν επικίνδυνο για τους οδηγούς και έκανε δύσκολη την μετακίνηση των πεζών. Η υπαίθρια διαφήμιση ρυθμίζεται εκτός των άλλων νομοθετημάτων και από τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό και η παράνομη τοποθέτηση αποτελεί πολεοδομική παράβαση και επιφέρει μεγάλα πρόστιμα.
Τα τραπεζοκαθίσµατα, τα στέγαστρα, τα διαφημιστικά σταντ, οι τέντες, τα περίπτερα , τα καταστήματα που εκθέτουν τα προϊόντα τους στα πεζοδρόμια και οι ποικίλες άλλες µόνιµες ή ηµιµόνιµες εγκαταστάσεις καταστημάτων αναψυχής (µπαρ, καφετέριες, εστιατόρια) καταλαμβάνουν σήμερα σε μεγάλο βαθμό τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους ,όπως είναι οι πλατείες, οι πεζόδρομοι, τα πάρκα, τα άλση, τα πεζοδρόμια κ.α.
Σύμφωνα με το σχέδιο πόλης σε κάθε πόλη, υπάρχουν ελεύθεροι και πράσινοι χώροι, εκτάσεις χωρίς κτίρια, δρόμοι, πεζόδρομοι, πλατείες, παιδικές χαρές, οι ακτές, οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, τα πάρκα ή άλση, οι κήποι, οι ανοιχτές και χωρίς κτίρια αθλητικές εγκαταστάσεις, όλοι αυτοί οι χώροι οφείλουν να είναι ανοιχτοί, να έχουν σε αυτούς πρόσβαση όλοι οι πολίτες και να αποτελούν κατά κανόνα ιδιοκτησίες του δημοσίου ή οργανισμών του δημοσίου.
Το άρθρο 48 του κώδικα οδικής κυκλοφορίας προβλέπει
1. Η προσωρινή ή διαρκής κατάληψη τμήματος του οδοστρώματος με εγκαταστάσεις ή εμπόδια απαγορεύεται, ιδιαίτερα αν με αυτά παρεμποδίζεται η κυκλοφορία, η επιτρεπόμενη στάση ή στάθμευση οχημάτων ή περιορίζεται η ορατότητα αυτών που χρησιμοποιούν τις οδούς.
2. Κατ’ εξαίρεση της διάταξης της προηγούμενης παραγράφου, μπορεί να επιτραπεί σε έκτακτες περιπτώσεις ή ζώνες μικρής κυκλοφορίας εντός κατοικημένων περιοχών, μονάχα εάν υπάρχει αρκετός χώρος γι’ αυτά, η κατάληψή τμήματος οδού με προσωρινές εγκαταστάσεις ή εμπόδια ύστερα από άδεια των Δημοτικών ή Κοινοτικών Αρχών μετά γνώμη των αρμόδιων Αστυνομικών Αρχών.
Τα τραπεζοκαθίσµατα, τα στέγαστρα, τα διαφημιστικά σταντ, οι τέντες, τα περίπτερα που συνεχώς επεκτείνονται, τα καταστήματα που εκθέτουν τα προϊόντα τους στα πεζοδρόμια και οι ποικίλες άλλες µόνιµες ή ηµιµόνιµες εγκαταστάσεις καταστημάτων αναψυχής (µπαρ, καφετέριες, εστιατόρια) καταλαμβάνουν σήμερα σε μεγάλο βαθμό τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους της πόλης όπως είναι οι πλατείες, οι πεζόδρομοι, τα πάρκα, τα άλση, τα πεζοδρόμια κ.ά.
Σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία, όλοι αυτοί οι χώροι οφείλουν να είναι ανοιχτοί, να έχουν σε αυτούς πρόσβαση όλοι οι πολίτες και να αποτελούν κατά κανόνα ιδιοκτησίες του δημοσίου ή οργανισμών του δημοσίου, όπως οι Δήμοι. Κατ΄ εξαίρεση επιτρέπονται περιορισμένες κατασκευές και εγκαταστάσεις, προς εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.
Δημόσιοι χώροι: Σύμφωνα με το σχέδιο πόλης σε κάθε πόλη, υπάρχουν ελεύθεροι και πράσινοι χώροι, εκτάσεις χωρίς κτίρια, δρόμοι, πεζόδρομοι, πλατείες, παιδικές χαρές, οι ακτές, οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, τα πάρκα ή άλση, οι κήποι, οι ανοιχτές και χωρίς κτίρια αθλητικές εγκαταστάσεις, όλοι αυτοί οι χώροι οφείλουν να είναι ανοιχτοί, να έχουν σε αυτούς πρόσβαση όλοι οι πολίτες και να αποτελούν κατά κανόνα ιδιοκτησίες του δημοσίου ή οργανισμών του δημοσίου.
Οι ελεύθεροι και πράσινοι χώροι χαρακτηρίζονται από τη νομοθεσία πρωτίστως κοινόχρηστοι χώροι.
Επίσης ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια.
Βασικές αρχές δημοσίων χώρων
Στα πεζοδρόμια να υπάρχει ελεύθερη κίνηση των πεζών σε λωρίδα ελάχιστου πλάτους 1,50 µ. τουλάχιστον.
Στους πεζόδροµους θα πρέπει να εξασφαλίζεται η ασφαλής διέλευση των πεζών και οχημάτων εκτάκτου ανάγκης. Επίσης θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερος χώρος διέλευσης πεζών µπροστά από την ρυµοτοµική γραμμή πλάτος 1,50 µ.
Τα κινητά επί των όψεων προστεγάσµατα πρέπει να είναι σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα από τις πολεοδομικές διατάξεις.
Στους κοινόχρηστους χώρους δεν επιτρέπεται καµία µόνιµη κατασκευή (προστεγάσµατα, στέγαστρα,ανεµοφράκτες κλπ). Όποια κατασκευή, σκίαστρο ή οµπρέλα πρέπει να είναι κινητή και σχετικά εύκολα µετακινούµενη.
Δεν επιτρέπεται γενικά η τοποθέτηση οποιασδήποτε συσκευής (ψυγεία, πάγκοι, ντουλάπια κλπ).
Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση οποιασδήποτε κατασκευής, έστω και κινητής που να αλλοιώνει το δάπεδο των πεζοδρόµων και των κοινοχρήστων χώρων.
Σε όλο το μήκος της ελεύθερης ζώνης διέλευσης των πεζών θα πρέπει να υπάρχει ελεύθερο ύψος ίσο με 2,20 μ. (απολύτως ελεύθερο από οποιοδήποτε εμπόδιο (μαρκίζες, επιγραφές, σημάνσεις, πινακίδες, τέντες κ.λπ.).
Οι Δήμοι έχουν δικαίωμα να προσθέσουν κι άλλες κανονιστικές διατάξεις για την καλύτερη διαχείριση των κοινοχρήστων χώρων.
Απαγορεύσεις στους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους
Από την Πολεοδομική Νομοθεσία, όπως και από σχετική νοµολογία του Συµβούλιου Επικρατείας, είναι ξεκάθαρο ότι στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται µόνο μερικές μικρές ή ελαφρές κατασκευές και ο απαραίτητος αστικός εξοπλισμός, για την παραμονή των πολιτών σε αυτούς. Όλες οι κατασκευές πραγµατοποιούνται από τον Δήµο, ή από ιδιωτικούς φορείς µετά από έγκριση του Δήµου.
Απαγορεύεται η κατασκευή κτιρίων, περιφράξεων, στεγάστρων µε µόνιµες κατασκευές, που εξυπηρετούν ιδιωτικές χρήσεις όπως αναψυκτήρια – εστιατόρια. Έτσι είναι αυθαίρετες, όλες οι ξύλινες μόνιμες ή ημιμόνιμες κατασκευές οι οποίες δημιουργούν κλειστούν χώρους, είτε με πλαστικά φύλλα (νάιλον), είτε με τζάμι, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, που ουσιαστικά επεκτείνουν τον κλειστό χώρο των καταστημάτων σε κοινόχρηστους χώρους (π.χ. πεζοδρόμια, παραλίες κλπ.) και που έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια τις πλατείες και τους πεζόδροµους.
Τι επιτρέπεται στους δημόσιους χώρους
Από την πολεοδομική νομοθεσία όπως και από τη σχετική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) είναι ξεκάθαρο ότι στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται.
Από την κείμενη νομοθεσία συνάγεται ότι οι κοινόχρηστοι χώροι προορίζονται για την ελεύθερη και ακώλυτη κυκλοφορία πεζών και οχημάτων (πρβλ. Σ.τ.Ε. 2794/2018). Είναι, όμως, δυνατή, κατ’ εξαίρεση, η παραχώρηση της χρήσης τμήματος κοινοχρήστου χώρου, ο οποίος ανήκει σε δήμο ή του οποίου η εκμετάλλευση έχει παραχωρηθεί σε δήμο και ο οποίος έχει πράγματι τεθεί σε κοινή χρήση, εφόσον η παραχώρηση επιτραπεί με απόφαση του οικείου δημοτικού συμβουλίου, η οποία πρέπει να λαμβάνεται αφού διαπιστωθεί ότι η παραχώρηση αυτού δεν θα έχει ως συνέπεια τη χρήση του κοινοχρήστου χώρου κατά τρόπο που αναιρεί ή παρακωλύει ουσιωδώς τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του.
Η αρμοδιότητα του δημοτικού συμβουλίου ως προς την παραχώρηση χρήσης κοινόχρηστου χώρου , δεν είναι ανεξέλεγκτη, αλλά πρέπει να βασίζεται στους νόμους του κράτους και στη μη παρεμπόδιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών, των ασθενοφόρων και των πυροσβεστικών οχημάτων. Δεν χρειάζεται τέτοια διαπίστωση σε περίπτωση αυθαίρετης κατάληψης του οδοστρώματος κοινόχρηστης οδού (Σ.τ.Ε. 688/2020). Όπου δεν υφίσταται δημοτική αστυνομία, την αρμοδιότητα επιβολής κυρώσεων, ασκεί η ελληνική αστυνομία.
Η παραχώρηση της χρήσης του οδοστρώματος κοινόχρηστης οδού είναι επιτρεπτή μόνον κατ’ εξαίρεση σε έκτακτες περιπτώσεις και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, διότι η κατάληψή του θα αναιρούσε ή, εν πάση περιπτώσει, θα παρακώλυε ουσιωδώς την ελεύθερη κυκλοφορία πεζών και οχημάτων. Ενόψει των ανωτέρω, σε περίπτωση χρήσης της επιφάνειας κοινοχρήστου χώρου (του εδάφους δηλαδή), του οποίου δεν έχει επιτραπεί η παραχώρηση της χρήσης με απόφαση του οικείου δημοτικού συμβουλίου, νομίμως επιβάλλεται από το δήμο πρόστιμο, χωρίς να απαιτείται να διαπιστώνεται, στη σχετική πράξη ή στη συναφή έκθεση ελέγχου, ότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η αυθαίρετη χρήση του κοινοχρήστου χώρου αναιρεί ή παρακωλύει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα αυτού. Η εξουσία των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων προς καθορισμό του ύψους του προβλεπόμενου με αυτές τέλους, το οποίο οφείλεται για την χρήση των κοινοχρήστων χώρων, δεν είναι απεριόριστη, αλλά πρέπει να ασκείται εντός του πλαισίου, το οποίο διαγράφεται εκ του ύψους της αξίας, την οποία έχει το παραχωρούμενο δικαίωμα της αυξημένης χρήσης των κοινοχρήστων χώρων, ενόψει των ειδικότερων συνθηκών εκάστης περιοχής και των θεσπιζόμενων συναφώς από τα ανωτέρω συμβούλια αντικειμενικών κριτηρίων (Σ.τ.Ε. 2407/2015, 4574/2014, 3128/2014 κ.ά.).
Το χρηματικό πρόστιμο που προβλέπεται από τη διάταξη του άρθρου 13 παρ. 8 εδ. β’ του από 24.9/20.10.1958 β.δ. (Α’ 171) λόγω αυθαίρετης χρήσης κοινόχρηστου χώρου αποτελεί διοικητική κύρωση και δεν έχει «ποινικό» χαρακτήρα, κατά την αυτόνομη έννοια της Ε.Σ.Δ.Α.. Το κύρος της κανονιστικής απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου που αποτελεί το νόμιμο έρεισμα της προσβαλλόμενης πράξης επιβολής του προστίμου ελέγχεται παρεμπιπτόντως από το δικαστήριο της ουσίας.
Για την αυθαίρετη χρήση κοινόχρηστων χώρων, των οποίων η παραχώρηση της χρήσης έχει επιτραπεί με την απόφαση της παραγράφου 2, επιβάλλεται σε βάρος του παραβάτη, με απόφαση του δημάρχου, το αναλογούν τέλος και ισόποσο πρόστιμο. Με όμοια απόφαση επιβάλλεται πρόστιμο σε βάρος εκείνου που προβαίνει σε αυθαίρετη χρήση χώρου του οποίου η παραχώρηση της χρήσης δεν έχει επιτραπεί, ίσο με το διπλάσιο του μεγαλύτερου κατά τετραγωνικό μέτρο ποσού που καθορίστηκε με την απόφαση της παραγράφου 3 για τους χώρους για τους οποίους έχει επιτραπεί η παραχώρηση για όμοια χρήση.
Η αυθαίρετη χρήση του κοινόχρηστου χώρου διαπιστώνεται από το Δήμο ή τις Αστυνομικές Αρχές μετά από διενέργεια αυτοψίας. Στην οικεία έκθεση περιγράφονται αναλυτικά η κατάσταση του χώρου, οι επεμβάσεις που έχουν γίνει σε αυτόν, το είδος της χρήσης, και τα αντικείμενα που έχουν τοποθετηθεί, επισυνάπτεται δε σχετικό σχεδιάγραμμα και, αν απαιτείται, φωτογραφίες, ή ηλεκτρονικό αρχείο τους.
Αντίγραφο της εκθέσεως παραδίδεται στον ενεργούντα την αυθαίρετη χρήση του χώρου αυτού ή θυροκολλείται στο κατάστημα σε κάθε άλλη περίπτωση. Παραλλήλως, επιδίδεται στον παραβάτη εντολή να άρει την αυθαίρετη κατάληψη του κοινόχρηστου χώρου, αφαιρώντας τα κάθε είδους αντικείμενα που έχουν τοποθετηθεί σε αυτόν μέσα σε επτά (7) ημέρες από την επομένη της επιδόσεως.
Αν ο παραβάτης δεν συμμορφωθεί, τα εν λόγω αντικείμενα απομακρύνονται άμεσα από συνεργείο του Δήμου, ο οποίος μπορεί να ζητήσει, προς το σκοπό αυτό, την άμεση συνδρομή των Αστυνομικών Αρχών.
Τα αντικείμενα που αφαιρούνται καταγράφονται σε ειδική έκθεση, η οποία υπογράφεται από τον επικεφαλής του συνεργείου του Δήμου που τα απομακρύνει και δεν επιστρέφονται αν προηγουμένως δεν καταβληθεί ειδικό πρόστιμο για τα έξοδα μεταφοράς και αποθηκεύσεως αυτών, το οποίο καθορίζεται με την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της παραγράφου 3. Αν το ανωτέρω ειδικό πρόστιμο δεν εξοφληθεί εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία της αφαίρεσης, τα αφαιρεθέντα αντικείμενα κατάσχονται άμεσα και μπορεί να διατίθενται, να εκποιούνται ή να καταστρέφονται από το Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 199 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων.
Αν μετά την αφαίρεση των ανωτέρω αντικειμένων διαπιστωθεί δεύτερη παράβαση, αφαιρείται η άδεια χρήσης κοινόχρηστου χώρου για χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών και, στην περίπτωση των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, επιβάλλεται το διπλάσιο του προστίμου του πρώτου εδαφίου ή σφράγιση από μία (1) έως πέντε (5) ημέρες. Αν το ανωτέρω χρονικό διάστημα των έξι (6) μηνών δεν συμπληρώνεται εντός του ημερολογιακού έτους που αφορά η άδεια χρήσης κοινόχρηστου χώρου, δεν χορηγείται στον παραβάτη νέα αντίστοιχη άδεια στο επόμενο ημερολογιακό έτος μέχρι συμπληρώσεως του χρονικού διαστήματος αυτού.
Ειδικότερα από 1.8.2004 έως 30.9.2004 σε περίπτωση διαπίστωσης της αυθαίρετης χρήσης στους δήμους που έχουν χαρακτηριστεί εντός των χαρακτηρισθεισών Ολυμπιακών περιοχών ως Ολυμπιακοί, ανεξάρτητα από την επιβολή των παραπάνω προστίμων, είναι δυνατή η επιβολή ημερήσιου προστίμου κατάληψης των ως άνω χώρων και η άμεση αφαίρεση των κάθε είδους αντικειμένων. Η επιβολή του ημερήσιου προστίμου είναι επιτρεπτή ανεξάρτητα από τη βεβαίωση προγενέστερων προστίμων. Το ύψος του ημερήσιου επιβαλλόμενου προστίμου για το ως άνω χρονικό διάστημα καθορίζεται με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου.
Tο δικαίωμα απόλαυσης των δημόσιων χώρων συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος). Είναι προφανές ότι η προσωπικότητα ενός ανθρώπου δεν αναπτύσσεται μόνο στους τέσσερις τοίχους της οικίας του, αλλά και στους δημόσιους χώρους.
Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Συντάγματος
Kαθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Xώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.
Εξίσου σημαντικό είναι το δικαίωμα στην προστασία του περιβάλλοντος:
Όταν το άρθρο 24 παράγραφος 1 του Συντάγματος ορίζει ότι η «προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός», εννοεί προφανώς και τη δημιουργία αξιοπρεπών κοινόχρηστων χώρων. Μάλιστα, η αναγκαιότητα δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο κάποιος μπορεί να στερηθεί τμήμα της ιδιοκτησίας του χωρίς αποζημίωση: «Για να αναγνωριστεί μια περιοχή ως οικιστική και για να ενεργοποιηθεί πολεοδομικά, οι ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε αυτή συμμετέχουν υποχρεωτικά, χωρίς αποζημίωση από τον οικείο φορέα, στη διάθεση των εκτάσεων που είναι απαραίτητες για να δημιουργηθούν δρόμοι, πλατείες και χώροι για κοινωφελείς γενικά χρήσεις» (άρθρο 24 παράγραφος 2 Συντάγματος).
Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την αποτελεσματική άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων (άρθρο 25 παράγραφος 1 Συντάγματος). Το Σύνταγμα ορίζει ότι τα «άτομα με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας» (άρθρο 21 παρ. 6 Συντάγματος).
ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΣΕ ΙΔΙΟΚΤΗΤΑ ΑΚΙΝΗΤΑ:
Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου 3741/1929, που διέπει την έννοια της οριζόντιας ιδιοκτησίας, αναφέρεται ότι “τμήματα της κτιρίου που δεν ανήκουν σε συγκεκριμένο όροφο ή διαμέρισμα ή σε συγκεκριμένα διαμερίσματα, θεωρούνται κοινόκτητα αντικείμενα.
Αυτά τα κοινόκτητα αντικείμενα περιλαμβάνουν τμήματα της κτιρίου που δεν ανήκουν αποκλειστικά σε κανέναν από τους συμμετέχοντες ιδιοκτήτες, αλλά αποτελούν κοινή ιδιοκτησία όλων των ιδιοκτητών κοινώς. Τέτοια τμήματα μπορεί να αποτελούν το οικόπεδο, τους κοινόχρηστους χώρους, όπως τις σκάλες, τα καυστήρια, τις αποθήκες, τις ταράτσες, τους κοινόχρηστους δρόμους και τις πλατείες, καθώς και τα κοινά αντικείμενα, όπως πόρτες, παράθυρα, σωληνώσεις κ.λπ.
Κάθε ιδιοκτήτης έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τα κοινόκτητα αντικείμενα με τρόπο που να μην παρεμποδίζει τη χρήση τους από τους άλλους ιδιοκτήτες. Η χρήση αυτών των αντικειμένων πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες που ορίζονται είτε στον κανονισμό της κοινόκτητης ιδιοκτησίας, εάν υπάρχει, είτε με τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, αν δεν υπάρχει κανονισμός.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κατάληψη ενός κοινόκτητου αντικειμένου από έναν ιδιοκτήτη χωρίς την έγκριση των υπολοίπων ιδιοκτητών αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων τους. Ο ιδιοκτήτης που έχει καταλάβει το κοινόκτητο αντικείμενο μπορεί να υποχρεωθεί να το επιστρέψει και να αποζημιώσει τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες για τη ζημία που υπέστησαν, σύμφωνα με τη νομολογία.
Ο συνιδιοκτήτης που έχει καταλάβει το κοινόχρηστο αντικείμενο μπορεί να αναγκαστεί να το επιστρέψει με απόφαση του δικαστηρίου. Επιπλέον, έχει την υποχρέωση να αποζημιώσει τους υπόλοιπους συνιδιοκτήτες για τυχόν ζημίες που έχουν υποστεί. Αυτή η ζημία μπορεί να περιλαμβάνει τα έξοδα που έχουν καταβάλει οι άλλοι συνιδιοκτήτες για την επαναφορά του κοινόχρηστου αντικειμένου στην αρχική του κατάσταση, καθώς και την μείωση της αξίας της ιδιοκτησίας τους λόγω της κατάληψης.
