Με μία απόφαση που αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά το καθεστώς ιδιοκτησίας της μοναστηριακής περιουσίας στη Δωδεκάνησο, το Μονομελές Εφετείο Δωδεκανήσου εξέδωσε την υπ’ αριθμόν 69/2025 απόφασή του, δικαιώνοντας το Ελληνικό Δημόσιο σε μία από τις μεγαλύτερες δικαστικές αντιπαραθέσεις με την Ιερά Βασιλική Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην Πάτμο.
Το Εφετείο ανέτρεψε την υπ’ αριθμόν 464/2022 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Κω, η οποία είχε απορρίψει την τριτανακοπή που άσκησε το Δημόσιο, διατηρώντας την κυριότητα του επίμαχου ακινήτου στη Μονή. Με τη νέα απόφαση, το Ελληνικό Δημόσιο αποκτά ισχυρή νομική βάση για να επανεξετάσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς σημαντικών ακινήτων στην Πάτμο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η αντιδικία αφορά στην κυριότητα ενός προνομιακού ακινήτου στην περιοχή ΔΙΑΚΟΦΤΙ της Πάτμου, έκτασης 14.338 τ.μ..
Η Ιερά Μονή θεωρούσε πως το ακίνητο αυτό περιλαμβανόταν στις δωρεές που είχε λάβει δια Χρυσόβουλων Λόγων των Βυζαντινών αυτοκρατόρων Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1088), Ανδρονίκου Β’ (1292) και Ανδρονίκου Γ’ (1329), ενώ το Ελληνικό Δημόσιο υποστήριζε πως πρόκειται για δημόσια γη που περιήλθε στην κυριότητά του μέσω της ιταλικής διαδοχής και της Συνθήκης των Παρισίων του 1947.
Το Μονομελές Πρωτοδικείο Κω είχε κρίνει ότι η μοναστηριακή περιουσία της Πάτμου ουδέποτε δημεύθηκε, ούτε καταλύθηκε η κυριότητά της με την έναρξη της οθωμανικής κυριαρχίας, δεδομένου ότι η Πάτμος δεν κατακτήθηκε με τα όπλα. Συνεπώς, το ακίνητο θεωρήθηκε ότι ανήκε στη Μονή, βάσει ιστορικής νομιμότητας και αδιάλειπτης νομής.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ωστόσο, το Ελληνικό Δημόσιο άσκησε έφεση, επιδιώκοντας την ανατροπή της απόφασης, προβάλλοντας ότι το ακίνητο εμπίπτει στην κατηγορία των δημοσίων γαιών και πως δεν υφίσταται έγκυρος τίτλος κυριότητας υπέρ της Μονής.
Το σκεπτικό της απόφασης του Εφετείου
Το Μονομελές Εφετείο Δωδεκανήσου, δέχθηκε την έφεση του Ελληνικού Δημοσίου, βασιζόμενο στις εξής νομικές και ιστορικές παραδοχές:
-Το ακίνητο εμπίπτει στην κατηγορία των “αρζί μιρί” (δημόσιες γαίες), σύμφωνα με τον Οθωμανικό Νόμο περί Γαιών του 1858.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
• Οι δημόσιες γαίες δεν μπορούσαν να μεταβιβαστούν σε ιδιώτες με πλήρη κυριότητα, παρά μόνο με δικαίωμα χρήσης (τεσσαρούφ).
• Το ακίνητο ουδέποτε καταχωρήθηκε νομίμως στη Μονή ως ιδιοκτησία.
– Η Μονή δεν μπορεί να στηριχθεί σε Βυζαντινά Χρυσόβουλα ως τίτλους κυριότητας.
• Το Εφετείο έκρινε ότι οι δωρεές των Βυζαντινών αυτοκρατόρων είχαν μόνο ιστορική σημασία και δεν συνιστούν νόμιμο τίτλο κυριότητας σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο.
• Μεταγενέστερες ανανεώσεις των Χρυσόβουλων από τους Παλαιολόγους δεν είχαν νομική ισχύ στο σύγχρονο ιδιοκτησιακό δίκαιο.
– Η κυριότητα του ακινήτου περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο βάσει της διεθνούς διαδοχής των κρατών.
• Με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), η Ιταλία απέκτησε κυριαρχία στη Δωδεκάνησο.
• Με τη Συνθήκη των Παρισίων (1947), το Ελληνικό Δημόσιο απέκτησε όλη την ακίνητη περιουσία του Ιταλικού κράτους στα Δωδεκάνησα.
• Το Εφετείο έκρινε πως η περιουσία που κατέγραψε το Ιταλικό Δημόσιο ως δική του, περιήλθε αυτοδικαίως στο Ελληνικό Δημόσιο.
– Η Μονή δεν μπορεί να θεμελιώσει κυριότητα μέσω χρησικτησίας.
• Ο Οθωμανικός Νόμος δεν αναγνώριζε την έννοια της χρησικτησίας.
• Από το 1932 έως το 1949 δεν συμπληρώθηκε ο απαιτούμενος χρόνος για χρησικτησία, καθώς ενδιάμεσα ίσχυαν διατάξεις που απαγόρευαν την κτήση δημόσιας περιουσίας με παραγραφή.
Συνεπώς, το Εφετείο αποφάσισε να κάνει δεκτή την έφεση του Ελληνικού Δημοσίου, να ακυρώσει την πρωτόδικη απόφαση και να αναγνωρίσει το δικαίωμα κυριότητας του Δημοσίου επί του ακινήτου.
Την υπόθεση χειρίστηκε από την πλευρά του Ελληνικού Δημοσίου η δικαστική πληρεξούσια του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους κ. Ελένη Χαρλαύτη.
Από την πλευρά της Ιεράς Μονής Πάτμου, την υπεράσπιση ανέλαβε η δικηγόρος κ. Μαρία – Πηνελόπη Λιακόγκονα (Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών), ενώ ιδιώτης (κληρονόμος του αρχικού εφεσίβλητου) εκπροσωπήθηκε από τον δικηγόρο κ. Ιωάννη Κασιώτη (Δικηγορικός Σύλλογος Κω).
Η Ιερά Μονή έχει πλέον τη δυνατότητα να προσφύγει στον Άρειο Πάγο, ζητώντας αναίρεση της απόφασης.
Το δικαστικό προηγούμενο που δημιουργείται με την απόφαση του Εφετείου μπορεί να έχει ευρύτερες επιπτώσεις στην ιδιοκτησιακή διαχείριση μοναστηριακών εκτάσεων στη Δωδεκάνησο, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες διεκδικήσεις από το Ελληνικό Δημόσιο.
Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ορόσημο στον διαρκή νομικό διάλογο για την εκκλησιαστική περιουσία στην Ελλάδα.
Πηγή: dimokratiki.gr
